ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ, ΤΟΝ ΑΚΤΙΒΙΣΤΗ, ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ…Ήταν μια νύχτα σαν όλες τις άλλες για τη σουηδική πρωτεύουσα όταν ξαφνικά στον κεντρικό δρόμο της Στοκχόλμης Σβεαβέγκεν ακούστηκαν πυροβολισμοί. Ένα ζευγάρι πέφτει αιμόφυρτο στο οδόστρωμα... Ήταν ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός και παγκοσμίως γνωστός για τη ειρηνιστική του δράση, Ούλωφ Πάλμε και η σύζυγος του Λίσμπετ. Οι δείκτες του ρολογιού είχαν παγώσει στις έντεκα και τριάντα ενώ το ημερολόγιο έγραφε 28 Φεβρουαρίου του 1986.
Το διεθνές σοσιαλιστικό κίνημα καθώς και ο αγώνας για Ειρήνη και Ανθρώπινα Δικαιώματα ήταν πλέον φτωχότερα…
Ο Ούλωφ Πάλμε γεννήθηκε το 1927 στο Ουστερμάλμ της Στοκχόλμης και προερχόταν από ευκατάστατη οικογένεια της ανώτερης αστικής τάξης. Σε ηλικία μόλις πέντε χρόνων έχασε τον πατέρα του, πράγμα που επηρέασε την ψυχολογία του σε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Φιλάσθενος ως παιδί, ο Πάλμε τελείωσε τη στοιχειώδη εκπαίδευση με κατ’ οίκον διδασκαλία και τη μέση εκπαίδευση ως οικότροφος. Με την αποφοίτηση του απ’ τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αποφάσισε να συνεχίσει τις σπουδές του στο εξωτερικό. Η επιλογή του αυτή αποτελεί ίσως μια πρώτη ένδειξη της κλίσης του προς το διεθνισμό, την υπέρβαση και το σεβασμό στη διαφορετικότητα.
Πετυχαίνει να κερδίσει υποτροφία στο Κολέγιο Κένυον του Οχάιο των ΗΠΑ όπου και συνεχίζει τις σπουδές του. Ολοκληρώνει το βασικό κύκλο σπουδών το 1948 και αποφασίζει να γνωρίσει τον κόσμο. Περιοδεύει με οτοστόπ τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Μεξικό. Επιστρέφοντας στην πατρίδα του εγγράφεται στο Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης από όπου και πήρε το πτυχίο του το 1951.
Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στη Σουηδία ο Πάλμε έγινε μέλος του Σοσιαλδημοκρατικού Φοιτητικού Συνδέσμου και το 1952 αναδείχθηκε πρόεδρος της Ενωσης Σπουδαστών της Σουηδίας της αντίστοιχης ΠΟΦΕΝ.
Ως σπουδαστής με πολιτική δράση ο Πάλμε δεν έχασε το ενδιαφέρον στα διεθνή ζητήματα… Πόσο μάλλον προσπάθησε με ιδιαίτερο ζήλο να τα αναδείξει ποτισμένος με ανθρωπιστικές ιδέες και επηρεασμένος από την αριστερή πολιτική του τοποθέτηση και το αντιαποικιοκρατικό κίνημα που γεννιόταν εκείνη την εποχή. Σ’ αυτό το διάστημα ταξίδεψε στην Ανατολική και στη Δυτική Ευρώπη. Το 1953 πέρασε τρεις μήνες επισκεπτόμενος χώρες της Ασίας, την Ινδία κυρίως αλλά και την Κεϋλάνη, τη Βιρμανία και την Ινδονησία.Ήδη κατά την παραμονή στις Ηνωμένες Πολιτείες ο νεαρός Πάλμε είχε συναισθανθεί το σοσιαλιστικό κάλεσμα στον αγώνα για μια δίκαιη κοινωνία παρατηρώντας τις κοινωνικές ανισότητες, τις φυλετικές διακρίσεις και την άνοδο της συντηρητικής υστερίας του μακαρθισμού. Ωστόσο το ταξίδι του στην Ασία και τις χώρες του Τρίτου Κόσμου λειτούργησε καταλυτικά εδραιώνοντας τις πεποιθήσεις του ενάντια στην κοινωνική αδικία, τις φυλετικές διακρίσεις και την αποικιοκρατία.
Το 1953 με την επιστροφή στη Σουηδία, τον ανακαλύπτει ο τότε αρχηγός του Σουηδικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος των Εργατών, Τάγκε Ερλάντερ και τον προσλαμβάνει στη γραμματεία του. Αμοιβαία εκτίμηση και στενή φιλία αναπτύχθηκε ανάμεσα στους δύο άνδρες και σήμανε για τον Πάλμε πολύτιμη βοήθεια στην περαιτέρω πορεία του. Μάλιστα από το 1955 ο Πάλμε γίνεται μέλος της διοικητικής ομάδας της Σουηδικής Σοσιαλδημοκρατικής Συνομοσπονδίας Νεολαίας. Το 1958 εκλέγεται βουλευτής σε ηλικία 31 ετών. Απο δω και στο εξής η άνοδος θα είναι διαρκής.
Από το 1963 και μετά καταλαμβάνει σημαντικές κυβερνητικές θέσεις. Το 1965 γίνεται υπουργός Μεταφορών και Επικοινωνιών και το 1967 υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού. Το 1969 διαδέχθηκε τον παραιτηθέντα Ερλάντερ ως πρόεδρος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος και ως πρωθυπουργός με ομόφωνη απόφαση του Συνεδρίου των Σουηδών Σοσιαλδημοκρατών.
Ο Πάλμε πρωθυπουργός…
Αναλαμβάνοντας την πρωθυπουργία ο Πάλμε περιέγραψε με μια μεταφορά την πολιτική που σκόπευε να ακολουθήσει: «H σούπα» είπε «δεν τρώγεται τόσο καυτή όσο είναι όταν μαγειρεύεται» εγκαινιάζοντας τη ριζοσπαστική αντζέντα με την οποία επιδίωκε να μπολιάσει τον πολιτικό διάλογο στη χώρα. Πρωθυπουργός πια… παρέμενε αφοσιωμένος στα ιδεώδη της ελευθερίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ειρήνης για τα οποία πάλευε ως νέος. Έμενε πια να εργαστεί με ζήλο και συνέπεια για την πραγμάτωσή τους και το έκανε.
Με την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Πάλμε προώθησε ταχύτατα εξαιρετικά προοδευτικές κοινωνικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις που απέβλεπαν στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των φτωχότερων στρωμάτων του πληθυσμού.
Εφάρμοσε δικαιότερη εισοδηματική πολιτική. Μερίμνησε για την αναμόρφωση του συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων και παροχών και Ενίσχυσε τον πολιτισμό και την επιστημονική έρευνα.
Στα φιλολαϊκά κοινωνικά μέτρα της κυβέρνησης Πάλμε εντάσσεται και η πολιτική της απέναντι στους μετανάστες από φτωχές χώρες οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί και εργάζονταν στη Σουηδία αναζητώντας καλύτερη τύχη. Με τα μέτρα αυτά επιτεύχθηκε η ενσωμάτωση των μεταναστών στη σουηδική κοινωνία, με την παραχώρηση πλήρων πολιτικών δικαιωμάτων και την παράλληλη καταπολέμηση οποιωνδήποτε ρατσιστικών τάσεων.
Στις διεθνείς σχέσεις χάρη στη δράση του Πάλμε η Σουηδία βγήκε από την ιστορική απομόνωσή της και από την αυτοεξυπηρετική ουδετερότητά της (που έκαναν μερικούς να υποστηρίξουν ότι κατά τη διάρκεια του B´ Παγκοσμίου Πολέμου η Σουηδία είχε πουλήσει όπλα στη ναζιστική Γερμανία και είχε επιτρέψει να χρησιμοποιηθεί το σιδηροδρομικό δίκτυό της για τη μεταφορά γερμανικών εφοδίων στη Νορβηγία). Ο Πάλμε τάχθηκε αναφανδόν κατά της αμερικανικής ανάμειξης στον πόλεμο του Βιετνάμ, κατά της σοβιετικής επέμβασης στην Τσεχοσλοβακία και υπέρ των αφρικανικών απελευθερωτικών κινημάτων, στα οποία προσέφερε άμεση και έμπρακτη βοήθεια. Για τον Πάλμε η Δημοκρατία και η Ελευθερία δεν ήταν απλά συνθήκη ικανή αλλά αναγκαία για τη θεμελίωση μιας ΔΙΚΑΙΗΣ κοινωνίας χωρίς παρίες και πολίτες 3ης κατηγορίας.
H κυβέρνηση Πάλμε την περίοδο αυτή μάλιστα χορήγησε πολιτικό άσυλο σε πολλούς πολιτικούς πρόσφυγες από διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων Αμερικανοί που δεν ήθελαν να πολεμήσουν στο Βιετνάμ αλλά και Έλληνες πολέμιοι της δικτατορίας των συνταγματαρχών.
Θαρραλέος επικριτής της επιθετικής πολιτικής των ΗΠΑ, ο Πάλμε παρομοίασε τον βομβαρδισμό του Ανόι από τους Αμερικανούς με τον βομβαρδισμό της Γκερνίκα από τους Γερμανούς κατά τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Όταν νεαροί αριστεροί στη Στοκχόλμη πέταξαν αβγά στον Αμερικανό πρεσβευτή, οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες έφτασαν σε τέτοιο σημείο έντασης ώστε ο πρόεδρος Νίξον δήλωσε ότι ο Σουηδός πρεσβευτής δεν ήταν πλέον ευπρόσδεκτος στην Ουάσιγκτον. Δεν ήταν μόνο η οξεία κριτική του Πάλμε. Η οικονομική και πολιτική ενίσχυση του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου ενάντια στο ρατσιστικό καθεστώς της Νότιας Αφρικής, η στήριξη των Παλαιστινίων και της οργάνωσης τους, της PLO καθώς και η επίσημη συνάντηση του με τον Φιντέλ Κάστρο, τον καθιστούσαν ανεπιθύμητο για τους Αμερικανούς. Παρά την εχθρότητα που εισέπραξε όμως ο σοσιαλιστής Πάλμε δεν μείωσε το ριζοσπαστισμό του. Αντίθετα, η κατάσταση με τις ΗΠΑ βελτιώθηκε μόνο μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Βιετνάμ.
Το 1976, ύστερα από 44 χρόνια συνεχούς παραμονής στην εξουσία, οι σοσιαλδημοκράτες έχασαν τις εκλογές και στη Σουηδία σχηματίστηκε κεντροδεξιά κυβέρνηση. H δραστηριότητα του Πάλμε στη διεθνή σκηνή εντάθηκε τότε ακόμη περισσότερο.
Μαζί με τον Βίλι Μπραντ και τον Μπρούνο Κράισκι ο Πάλμε βοήθησε στην ανανέωση της εικόνας της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, της οποίας διετέλεσε αντιπρόεδρος. Εργάστηκε ως μέλος της Επιτροπής Μπραντ για τα προβλήματα Βορρά – Νότου και ως πρόεδρος της Επιτροπής Πάλμε για την Κοινή Ασφάλεια. Το 1980 ανέλαβε το δύσκολο έργο του μεσολαβητή του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στον πόλεμο Ιράν – Ιράκ επισκεπτόμενος αρκετές φορές την περιοχή για συνομιλίες με τους ηγέτες των εμπολέμων.
Ταυτόχρονα, σε διεθνές επίπεδο ενέτεινε με τις προσπάθειές του την προάσπιση της ειρήνης και τον τερματισμό του εξοπλιστικού ανταγωνισμού ανάμεσα στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα, το ανατολικό και το δυτικό αναλαμβάνοντας συγκεκριμένες πρωτοβουλίες. Έτσι, έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην πρόταση για δημιουργία αποπυρηνικοποιημένων ζωνών στην Ευρώπη και πήρε μέρος στην Πρωτοβουλία των Εξι, η οποία αποσκοπούσε στη διαφύλαξη της διεθνούς ειρήνης και στον αφοπλισμό μαζί με την Ιντιρα Γκάντι, τον πρόεδρο της Αργεντινής Ραούλ Αλφονσίν, του Μεξικού Μιγκέλ ντε λα Μαντρίντ, της Τανζανίας Τζούλιους Νιερέρε και τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Η επάνοδος και το τέλος
Μετά τις κοινοβουλευτικές εκλογές του 1982 οι σοσιαλδημοκράτες επανήλθαν στην εξουσία και ο Πάλμε στην πρωθυπουργία. Κατά τη δεύτερη θητεία του ο Πάλμε θέλησε να εφαρμόσει ακόμη ριζοσπαστικότερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση της γενικής κατάστασης της χώρας και ειδικότερα της θέσης των εργαζομένων. Τα σχέδια του Πάλμε προκάλεσαν τη σφοδρή αντίδραση των οικονομικών συμφερόντων, που έκαναν λόγο για απειλή κομμουνιστικοποίησης της Σουηδίας, ενώ και το ίδιο το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα διχάστηκε απέναντι σε αυτή την πολιτική.
Οι πολιτικοί του αντίπαλοι όμως δεν στάθηκαν ικανοί να ματαιώσουν το όραμα του για κοινωνική ΑΛΛΑΓΗ. Μόνος ικανός για τη ματαίωση του έργου του στάθηκε ο δολόφονος του. Άλλωστε η προοδευτικές επιλογές του λαιφελέστερου Σουηδού ηγέτη στην ιστορία και διασημότερης σε διεθνές επίπεδο πολιτικής φυσιογνωμίας της χώρας του, του είχαν κληροδοτήσει εκτός από φανατικούς φίλους και φανατικούς εχθρούς στο χώρο της ακροδεξιάς.
Ο αγαπητός από τον λαό, λιτός στον τρόπο ζωής του και προσιτός Ούλωφ Πάλμε συχνά κυκλοφορούσε χωρίς καμία προστασία από σωματοφύλακες, και η νύχτα της δολοφονίας του ήταν μία από αυτές τις περιπτώσεις. Επιστρέφοντας πεζός στο σπίτι του από έναν κινηματογράφο με τη σύζυγό του Λίσμπετ, το ζευγάρι έπεσε θύμα επίθεσης. Ο Πάλμε πυροβολήθηκε δύο φορές στο στομάχι, και η σύζυγός του στην πλάτη. Η αστυνομία ανέφερε πως ένας οδηγός ταξί χρησιμοποίησε το κινητό ραδιόφωνό του για να σημάνει συναγερμό. Δύο νεαρά κορίτσια που κάθονταν σε ένα αυτοκίνητο κοντά στη σκηνή του εγκλήματος προσπάθησαν να βοηθήσουν τον Πρωθυπουργό. Μεταφέρθηκε επειγόντως στο νοσοκομείο αλλά ήταν νεκρός όταν έφτασε. Η κυρία Πάλμε θεραπεύτηκε από τον τραυματισμό της και ανάρρωσε. Ο δολοφόνος δραπέτευσε προς τα ανατολικά στη διασταύρωση Τουννελγκάταν και εξαφανίστηκε.
Μνημείο στο σημείο που έπεσε νεκρός ο Ούλωφ Πάλμε
Η δολοφονία του Πάλμε παραμένει ανεξιχνίαστη και μια σειρά από θεωρίες συνωμοσίας περιβάλλει το φόνο. Πολλοί δεν θεωρούν τυχαίο πως ο πρροστατευόμενός του και πολιτικός του σύμμαχος Μπερντ Κάρλσσον ο οποίος είχε οριστεί Επίτροπος των Ηνωμένων Εθνών για τη Ναμίμπια τον Ιούλιο του 1987 επίσης είχε πρόωρο θάνατο. Ο Κάρλσσον πέθανε στη συντριβή της Πτήσης Παν Αμ 103 στις 21 Δεκεμβρίου 1988 στο δρόμο για την τελετή υπογραφής των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη με την οποία η Νότια Αφρική παραχωρούσε την κατά πολύ αργοπορημένη ανεξαρτησία στη Ναμίμπια. Ο θάνατος του είχε έναν ιδιαίτερο συμβολισμό αν αναλογιστεί πως η στήριξη των απελευθερωτικών κινημάτων και ειδικά αυτών στη Νότια Αφρική αποτέλεσαν κορυφαία επιλογή στην εξωτερική πολιτική του μέντορα του Ούλωφ Πάλμε. Η εμπλοκή της αμερικανικής εταιρίας Παν Αμ θυμίζει έντονα το θάνατο σοσιαλιστών ηγετών της Λατινικής Αμερικής όπως οι Τορρίχος και Ρολντός.
Εικοσιέξι χρόνια έχουν περάσει χωρίς τον Ούλωφ Πάλμε. Κι όμως οι ιδέες του είναι ακόμη ΕΔΩ!!! Σε μια κρίσιμη συγκυρία όπως η σημερινή, την ξενοφοβία που γεννά η φτώχεια, την απουσία ελπίδας και προοπτικής, το παράδειγμα του Πάλμε μας δίνει κουράγιο πως ναι… υπάρχει άλλο μονοπάτι μακρυά απ’ το νεοφιλελεύθερο μονόδρομο. Δεν πρόκειται όμως για ένα εύκολο μονοπάτι. Είναι στην ουσία η λεωφόρος της πολιτικής σύγκρουσης με τα κατεστημένα, της ΑΛΛΑΓΗΣ που περνά μέσα από το ΛΑΟ και εξασφαλίζει το βασικό ερώτημα του σήμερα, το ερώτημα της Κρίσης. Κι αυτό… δεν είναι άλλο από τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, που επιτάσσει την αναλογική κατανομή των κοινωνικών βαρών κι όχι τη συνήθη τακτική ανευθυνότητας, της αντιμετάθεσης ευθυνών στις νέες γενιές και της επιβάρυνσης των συνηθισμένων υποζυγίων.
Άλλωστε, για μας τους Νέους και Σοσιαλιστές όπως και για τον Πάλμε, “Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΙΝΑΙ ΖΗΤΗΜΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ” κατά το Σουήδό. ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ “ΘΕΜΑ ΜΟΝΙΜΟΥ ΑΓΩΝΑ” θα προσθέταμε εμείς!!!
agwnas
