Συρράκο - Καλαρρύτες: Κοσμήματα από πέτρα

   Τα δυο Ηπειρώτικα χωριά παρουσιάζουν ένα αρκετά «ενοχλητικό» δίλημμα, άσχετα με το αν διαφωνείς με όσους τα θεωρούν τα ωραιότερα ορεινά. Απλά, δεν θα ξέρεις που να κοιτάξεις από την τόση ομορφιά...

Ο Κώστας Κρυστάλλης, γέννημα θρέμμα του Συρράκου και διασημότερο ίσως πνευματικό «τέκνο» του χωριού έγραφε «Προ της Ελληνικής Επαναστάσεως, οι Καλαρρύται είχον πλέον των 5000 κατοίκων και 3500 το Συρράκον. Ησχολούντο δε ιδίως τότε αμφοτέρων τούτων των κωμοπόλεων οι κάτοικοι εις το εμπόριον, ξενιτευόμενοι εις την αλλοδαπήν και αποκτώντες υπέροχα πλούτη, δι' ΄ων εκαλλώπιζον τας λαμπράς οικίας των και τα δημόσια οικοδομήματα εν τη πατρίδι, ούτως ώστε οι διερχόμενοι εκείθεν ξένοι περιηγηταί ανωμολόγουν έκπληκτοι εις τα απομνημονεύματά των την ευπορίαν και τον πολιτισμόν και την παιδείαν, άτινα επί των ορεινών τούτων πολισμάτων εύρισκον...»
Χαμηλώνω το βιβλίο από το βλέμμα μου και βγαίνω από το αυτοκίνητο για να απολαύσω για άλλη μια φορά την αξεπέραστη θέα του αντικριστού όρους Περιστέρι (ή Λάκμων), στους πρόποδες του οποίου γαντζώνονται αψηφώντας τη βαρύτητα τα δύο παραδοσιακά πετρόχτιστα χωριά του νομού Ιωαννίνων, με τους Καλαρρύτες ακριβώς απέναντι από την ματιά μου και το Συρράκο αριστερά στο βάθος.

Από αυτό το πλάτωμα ή μάλλον από κάποια χιλιόμετρα πρωτύτερα, καλείσαι να επιλέξεις ποιον ασφαλτόδρομο θα ακολουθήσεις και σε ποιον οικισμό θα καταλήξεις μιά και εκτός από ένα ωραιότατο μονοπάτι που η διάσχιση του απαιτεί καλά παπούτσια, και καπέλο και νερό αν το επιχειρήσεις καλοκαίρι, η οδική τους σύνδεση (υπό φυσιολογικές συνθήκες) δεν υφίσταται.
Είναι ακόμα νωρίς το πρωί αλλά ήδη ακούγεται δυνατά και καθαρά ο αντίλαλος από τα σφυροκοπήματα των μαστόρων που προφανώς επιδιορθώνουν κτίρια και κατασκευές εν όψει της όποιας επερχόμενης καλοκαιρινής τουριστικής κίνησης. Στα 1.120 μέτρα το πρώτο και στα 1.150 το δεύτερο, μάλλον δεν παραπέμπουν και στα πιο γόνιμα εδάφη που θα έχετε επισκεφτεί μέχρι τώρα, ειδικά με το ολόξερο και άγριο προαναφερθέν βουνό να τα σκιάζει.

Με μεγάλη σας έκπληξη όμως, αφού εισέλθετε στα δύο χωριά, θα διαπιστώσετε πως όχι μόνο βρίθουν εξαιρετικά όμορφων πέτρινων λαξευτών βρυσών αλλά και κάθε τόσο θα σας συντροφεύει στον περίπατο σας ο κελαριστός ήχος του κρύου πεντακάθαρου νερού από κάποιο κοντινό ρυάκι. Εντάξει, κατά σχετική περιηγητική ομολογία, οι Καλαρρύτες ίσως και να διαθέτουν περισσότερο και πλουσιότερο πράσινο, όμως το Συρράκο διαθέτει το επιπλέον ατού του περίτεχνου πέτρινου καλντεριμιού που σας υποδέχεται κάποιες εκατοντάδες μέτρα πριν τα πρώτα σπίτια, δίπλα στο πάρκινγκ των αυτοκινήτων, και σας οδηγεί μετά από λίγο περπάτημα στο πράσινο, στο κέντρο του οικισμού.
Η «κόντρα» συνεχίζεται με τις δύο κεντρικές πλατείες, τη μία πραγματικά καλύτερη από την άλλη. Στο μεν Συρράκο, τα αιωνόβια πλατάνια πλαισιώνουν την ωραιότατη εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στους δε Καλαρρύτες, τα ψηλά πέτρινα σκαλοπάτια της σαν κερκίδες προσφέρουν εξαιρετική θέα. Και σε αυτό το χωριό θα βρείτε Άγιο Νικόλαο, εξίσου ωραίο και παραδοσιακό, λίγο ψηλότερα από το κέντρο του, ενώ ο προσωπικός μόχθος, η γενναιοδωρία και οι αγώνες της κυρίας Ερμηνείας Φωτιάδου ευθύνονται αποκλειστικά για το άκρως ενδιαφέρον και ρεαλιστικά στημένο λαογραφικό μουσείο του Συρράκου, μια επιβεβλημένη στάση σε αυτό σας το ταξίδι στην άγνωστη Ηπειρο.

Ολα τα αντικείμενα εντός του αρχοντικού μαρτυρούν την προκοπή και τον πλούτο των ντόπιων, όμως έτσι και αλλιώς σε κάθε σου βήμα και στα δύο χωριά καταλαβαίνεις το βιοτικό επίπεδο που χαρακτήριζε τον πληθυσμό κυρίως τον 18ο και 19ο αιώνα. Από τον 11ο κιόλας αιώνα βλαχόφωνοι Ελληνες ξεκίνησαν να στήνουν τα νοικοκυριά τους σε αυτές τις απόκρημνες πλαγιές, εδάφη που τους χάρισαν για αιώνες μια ικανοποιητική ηρεμία μακριά από τον Τούρκο κατακτητή, μέχρι που το 1803 καταργήθηκαν όλα τους τα προνόμια όταν και ανέλαβε την διοίκηση της Ηπείρου ο Αλή Πασάς. Πώς να σταματήσεις όμως τους δαιμόνιους εμπόρους και ραφτάδες του Συρράκου που είχαν να υπερηφανεύονται πως και ο ίδιος ο Ναπολέοντας τους προτιμούσε για να ράψουν τις μάλλινες κάπες των στρατιωτών του ή τους εξαιρετικούς αργυροχόους στους Καλαρρύτες που μόλις και μετά βίας οι Γιαννιώτες συνάδελφοι τους κατείχαν την πρωτοκαθεδρία στην τέχνη; Αυτοί ήταν που, όταν ο Αλή Πασάς θέλοντας να τους ειρωνευτεί, τους έστειλε ένα μικροσκοπικό ασημένιο ψύλλο ζητώντας τους να τον αντιγράψουν, δεν το έπραξαν αλλά προχώρησαν σε κάτι ακόμα πιο δύσκολο. Τον έστειλαν πίσω αφού πρώτα τον είχαν πεταλώσει!
Από την Τεργέστη μέχρι την Αλεξάνδρεια, και από την Ισπανία και τη Γαλλία μέχρι τη Μόσχα και το Λονδίνο, Συρρακιώτες και Καλαρρυτινοί δόξαζαν και τιμούσαν με την προκοπή και την αγάπη τους τα χωριά τους. Και το τί πραγματική αγάπη ήταν αυτή, το καταλαβαίνει κανείς με μια απλή βόλτα στο κάθε καλντερίμι, στην κάθε βρύση και στην κάθε πλατεία.

Ο αρχιτεκτονικός οργασμός και η αποθέωση της πέτρας σαν αναντικατάστατη πρώτη ύλη, τα βαριά αρχοντικά με τις τοξωτές εισόδους, οι χαρακτηριστικές σκεπασμένες σκεπές με πλάκες, τα ανηφορικά σοκάκια με την κάθε ευχάριστη έκπληξη να διαδέχεται την προηγούμενη, όλα είναι εκεί για να φανερώνουν στο πέρασμα του χρόνου πως ετούτοι εδώ οι προκομμένοι Βλάχοι άφησαν πίσω τους μοναδική κληρονομιά δύο οικισμούς στολίδια της Ηπείρου?

Πληροφορίες
ΠΩΣ ΘA ΠATEΤο Συρράκο και οι Καλαρρύτες απέχουν περίπου 52 και 57 χιλιόμετρα αντίστοιχα από την πρωτεύουσα του νομού τα Ιωάννινα. Αυτή είναι και η ενδεδειγμένη διαδρομή αν βρίσκεστε ήδη στην πόλη ενώ και βγαίνοντας από τον περιφερειακό της Aρτας με κατεύθυνση προς Aγναντα και Πράμαντα των Τζουμέρκων μπορείτε να φτάσετε στη συνέχεια στα δύο χωριά. Eχετε στο μυαλό σας πως δεν συνδέονται οδικώς και στο ύψος του χωριού Προσήλιο θα βρείτε την διασταύρωση για το κάθε ένα από αυτά. Γενικά προσοχή στις στροφές σε όλη την διαδρομή?
ΠOY ΘA MEINETE Τα τελευταία χρόνια έχουν ξεκινήσει τη λειτουργία τους λίγοι αλλά πολύ καλοί παραδοσιακοί ξενώνες και στα δύο χωριά. Το σίγουρο είναι πως σε ξενώνες όπως αυτόν του «ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ ΖΑΓΚΛΗ» (τηλ. 26590 - 61518) ή το «ΠΕΤΡΑΔΙ 1873» (τηλ. 26590 - 61561) θα απολαύσετε τη διαμονή σας στους Καλαρρύτες ενώ στο Συρράκο η προσεγμένη και ευχάριστη διαμονή περνά από την «ΚΑΣΑ ΚΑΛΝΤΑ» (τηλ. 26510 - 53540), το «ΣΥΡΡΑΚΟ» (τηλ. 26510 - 53410), το «ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ» (τηλ. 26510 - 53444) και την «ΓΚΟΥΡΑ» (τηλ. 26510 - 53622) χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν έχετε και άλλες επιλογές στους δύο οικισμούς.
ΠOY ΘA ΦATE
Από τα πράγματα που θυμάμαι σε παλαιότερο ταξίδι μου στους Καλαρρύτες, ήταν το λαχταριστό γλυκό του κουταλιού καρυδάκι που είχα απολαύσει στην πλατεία του χωριού με τη συνοδεία ενός ποτηριού με παγωμένο νερό από την πηγή. Προτείνω να πράξετε το ίδιο και στα δύο χωριά. Κατά τα άλλα, ο προαναφερθείς Ναπολέων, εκτός από τον ωραιότατο ξενώνα του, διατηρεί παλιό παραδοσιακό καφενείο - εστιατόριο και φροντίζει να ετοιμάζει και να προσφέρει διάφορες λιχουδιές. Τόσο στα μαγαζιά πάνω και κοντά στις πλατείες των χωριών, όσο και στα εστιατόρια των ξενώνων, τα πρωινά και το φαγητό είναι νοστιμότατα, χορταστικότατα και σε καλές τιμές. Ρωτήστε αν θέλετε για τις ταβέρνες «Σταυραετός», «Γαλάνης» και «Γκούρα» στο Συρράκο και γενικά φερθείτε δεόντως σε κοντοσούβλια, παϊδάκια και λουκάνικα, πάντα από ντόπιο κρέας, καθώς και στις πεντανόστιμες πίτες και γλυκά του κουταλιού. Το υψόμετρο θέλει καλοπέραση...
Kείμενο - φωτογραφίες: Bαγγέλης Δελέγκος

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

ΕΘΝΟΣ - ethnos.gr