«Το να έχουμε έναν εχθρό είναι σημαντικό για να ορίσουμε την ταυτότητά μας. Γι’ αυτό, όταν ο εχθρός δεν υπάρχει, χρειάζεται να τον κατασκευάσουμε». Ουμπέρτο Έκο
Σε εποχές Κρίσης, όπως αυτή που διανύουμε εδώ και τρία χρόνια, οι μειονότητες (θρησκευτικές, εθνικές κ.α.), οι μετανάστες και γενικώς οι διαφορετικοί, αντιμετωπίζονται με καχυποψία και εχθρότητα από μια κοινωνία, εθισμένη στο φόβο, στην ανασφάλεια, στη συνωμοσιοπαράνοια και στην «κατασκευή» εχθρών. Είναι πάντα οι εύκολοι αποδιοπομπαίοι τράγοι όπου οι, πνιγμένες στην απελπισία μάζες, κατευθυνόμενες από λαϊκιστές πολιτικούς, προπαγανδιστές της μισαλλοδοξίας, και δοκιμασμένων θεωριών συνωμοσίας, μπορούν να εκτονώσουν τη βία, την καταπίεση και τα ανομολόγητα συμπλέγματά τους. Αυτό έδειξε και η ιστορία του Μεσοπολέμου με την άνοδο του Ναζισμού και του Φασισμού. Το ίδιο μήπως θα συμβεί και στην Ελλάδα; Πιθανόν…
Στις 8 Φεβρουαρίου του 2012 δημοσκόπηση της Public Issue έδειξε καταβαράθρωση του δικομματισμού, ειδικά του ΠΑΣΟΚ, μεγάλη άνοδος των κομμάτων της Αριστεράς αλλά και είσοδος του νεοναζιστικού κόμματος της «Χρυσής Αυγής» στη Βουλή, με το οριακό έστω ποσοστό του 3%. Δεν θα έμπαινα στον κόπο να σχολιάσω την εν λόγω δημοσκόπηση, αν δεν είχα αντιληφθεί πως τον τελευταίο καιρό η ακροδεξιά και οι Νεοναζί στην Ελλάδα δουλεύουν υπερωρίες, τη στιγμή που οι δημοκράτες και προοδευτικοί Έλληνες μοιάζουν να έχουν λουφάξει, παραλυμένοι από τις εξελίξεις.Η νεοναζιστική προπαγάνδα οργιάζει παντού. Ακούς πλέον νεοναζιστικές απόψεις στο ταξί, στη στάση του λεωφορείου, εκεί που πίνεις τον καφέ σου και ειδικά στο internet. Άσε που έχουν γεμίσει τους τοίχους των ελληνικών πόλεων με σβάστικες και συνθήματα μίσους. Εδώ και καιρό φιγουράρει μια ναζιστική σβάστικα στην κολώνα έξω από το σπίτι μου και, δεν το κρύβω, θα αγοράσω ένα σπρέι να πάω να το σβήσω. Αν μη τι άλλο μου θυμίζει πως το χωριό της καταγωγής μου το έκαψαν ολοσχερώς οι στρατιώτες της Ναζιστικής Γερμανίας το 1943.
Αλλά το πρόβλημα δεν είναι απλά αισθητικό, οπτικής μόλυνσης. Τέτοιες μισαλλόδοξες ιδέες, που οδήγησαν ουκ ολίγες φορές τους λαούς της Ευρώπης στα σφαγεία των πολέμων διασπείρονται και επηρεάζουν όλο και περισσότερα μυαλά. Βρίσκουν μάλιστα ιδιαίτερη απήχηση ανάμεσα στους λεγόμενους Ελληναράδες, δηλαδή σε μια ομάδα λιγότερο προνομιούχων, με ελλειμματική παιδεία, που είναι μανιώδεις καταναλωτές, συντονισμένοι με τον τηλεοπτικό πολτό κι έτοιμοι να επιρρίψουν ευθύνες στους άλλους και όχι στον εαυτό τους. Και όχι μόνον ανάμεσά τους.
Χθες συνάντησα τυχαία τη Μαρία, μια γνωστή μου από την παλιά μου γειτονιά. Μια σκληρά εργαζόμενη μητέρα δύο κοριτσιών, μέσης εκπαίδευσης μόρφωσης, αλλά όμως με «ανησυχίες». Πάντα είχα την εντύπωση πως ήταν κομουνίστρια ή κάτι τέτοιο, αλλά ίσως και να έκανα λάθος. Αφού με ρώτησε λοιπόν την άποψη μου για την Κρίση, η Μαρία, χωρίς υπεκφυγές, αποφάνθηκε πως για την οικονομική Κρίση στην Ελλάδα φταίνε οι Ξένοι.
«Ποιοι Ξένοι; Εννοείς τους Δανειστές μας, την Τρόικα;» την ρώτησα.
«Όχι, όχι, οι Άλλοι, οι Μετανάστες. Όλοι αυτοί που μπήκαν στην Ελλάδα και μάζεψαν λεφτά για να τα στείλουν στις χώρες τους. Ξέρεις πόσα δισεκατομμύρια βγάλανε έξω αυτά τα χρόνια; Εμείς φτιάξαμε την Αλβανία! Το είπε και ο Βελόπουλος!» Μου απάντησε εκείνη σίγουρη γι’ αυτά που έλεγε.
«Μαρία, όλοι αυτοί οι άνθρωποι δούλεψαν σκληρά και τα κέρδισαν όλα αυτά με τον ιδρώτα τους, δεν τα έκλεψαν, σε αντίθεση με πολλούς δικούς μας ‘πατριώτες’ που έβγαλαν τα ‘μαύρα’ λεφτά τους στην Ελβετία. Εξάλλου καλύτερα να έρχονται μετανάστες στην Ελλάδα από το να μεταναστεύουν οι Έλληνες στο εξωτερικό. Αυτό σημαίνει πως τουλάχιστον η οικονομία πηγαίνει καλά. Όσες χώρες στον κόσμο δέχονται μετανάστες είναι πάντα σε καλύτερη μοίρα από εκείνες που στέλνουν μετανάστες… Όλα τα υπόλοιπα είναι προπαγάνδα της ακροδεξιάς που λέει πως πάντα φταίει κάποιος άλλος και όχι εμείς…».
«Δεν ξέρω… αλλά πρέπει να φύγουν όλοι οι μετανάστες! Να τους διώξουμε, μπας και μείνει χώρος για δουλειά και για μας!»
«Μαρία ξέρεις πολλούς Έλληνες να τρέχουν για να δουλέψουν όλη μέρα για 20 ευρώ στα καπνοχώραφα, στις οικοδομές, να ξεπουπουλιάζουν κοτόπουλα, να καθαρίζουν ψάρια, να κάνουν λάντζα και να καθαρίζουν σκάλες;»
«Ναι, εγώ! Αφότου μ’ απέλυσαν απ’ το βιβλιοπωλείο, ανέλαβα τρεις πολυκατοικίες για να καθαρίζω! Τι άλλο να έκανα;»
«Μπράβο σου Μαρία, εσύ τουλάχιστον δεν θα ‘χεις πρόβλημα ανεργίας. Ξέρεις πολύ καλά πως οι περισσότεροι αισθάνονται πιο άνετα όταν ντόπιοι καθαρίζουν τις πολυκατοικίες τους. Αυτοί που έχουν πρόβλημα είναι οι τεμπέληδες, που θέλουν να πληρώνονται προσφέροντας το ελάχιστο…»
«Ναι αλλά θέλω να φύγουν οι βρωμιάρηδες οι ξένοι!»
«Γιατί μωρέ Μαρία;»
«Γιατί ΜΥΡΙΖΟΥΝ…»
Αμείλικτο συμπέρασμα: Η νεοναζιστική και ακροδεξιά προπαγάνδα καλά κρατεί κι αυξάνεται αυτή την εποχή στην Ελλάδα της Κρίσης και της επαπειλούμενης χρεοκοπίας. Η αποδιοπόμπηση των ξένων και γενικώς των Άλλων αποτελεί «σταθερή αξία» στην άκρως ανταγωνιστική κοινωνία μας. Κάποια μυαλά, βλέπετε, είναι κολλημένα σε υπεραπλουστεύσεις και στο φόβο και δεν θέλουν να σκέφτονται. Υπό αυτές τις συνθήκες η επανάληψη ενός νέου Μεσοπολέμου δεν φαντάζει και τόσο εξωπραγματική. Εκτός κι αν η κοινωνία μας ενεργοποιήσει τα δημοκρατικά της αντανακλαστικά κι αντιεπιτεθεί μ’ έναν νέο Διαφωτισμό σ’ αυτή τη νέα επέλαση του ανορθολογισμού, του μίσους και του ερπετικού συμπλέγματος του εγκεφάλου. Ας μην τρέφουμε όμως ψευδαισθήσεις. Το διακύβευμα δεν είναι απλά τα εισοδήματά μας και η οικονομία, αλλά η ίδια η Δημοκρατία. Γι’ αυτό και συμφωνώ μ’ αυτό που είπε κάποτε ο Γάλλος μετανεωτερικός φιλόσοφος Jean Baudrilliard: «Η δημοκρατία είναι η εμμηνόπαυση της Δυτικής κοινωνίας, η Μεγάλη Κλιμακτήριος του κοινωνικού σώματος. Ο φασισμός είναι η λαγνεία της μέσης ηλικίας του».
Καθώς η μέση ηλικία του ελληνικού πληθυσμού εν έτει 2012 έχει φτάσει στα 43 χρόνια, ειρωνικά, και λόγω της «προγήρανσης» που μας έχει προκαλέσει πρόωρα η παρατεταμένη κρίση, ίσως να πλησιάζουμε σ’ αυτό το σημείο. Η γερασμένη Ελλάδα της κρίσης μπορεί σχετικά εύκολα να μετατραπεί σε μια «φασιστική Ελλάδα» που θα φορτώνει αστόχαστα τις ευθύνες για την δεινή της κατάσταση στους Άλλους και ειδικά στους πιο αδύναμους κι ευάλωτους, όπως είναι οι μετανάσες. Γι’ αυτό και χρειάζεται άμεσα η συγκρότηση ενός ενιαίου και ισχυρού συνασπισμού των δημοκρατικών, προοδευτικών, εναλλακτικών και αριστερών δυνάμεων, που θα αποτρέψει επικίνδυνα πισωγυρίσματα στους αιμοσταγείς «δαίμονες του παρελθόντος». Ενός ανθρωπιστικού συνασπισμού που δεν θα βασίζεται στη διαχείριση του φόβου αλλά στην επανάσταση της ελπίδας. Που θα αναδεικνύει τα καλύτερα στοιχεία του ελληνικού λαού και όχι τα χειρότερα. Άλλωστε υπάρχουν ουσιαστικά δύο πολιτικές: οι πολιτικές που βασίζονται στο φόβο και πολιτικές που βασίζονται στην εμπιστοσύνη. Ας διαλέξει λοιπόν ο καθένας μας που ανήκει. Στο φόβο ή στην εμπιστοσύνη;
Τα «χρυσά αυγά» μπορούν κάλλιστα να κυοφορήσουν, όχι το «αυγό του φιδιού», αλλά να λειτουργήσουν ως πυροκροτητής για τη δημιουργία μιας πιο φωτεινής, ανοικτής και αλληλέγγυας, δημοκρατικής ελληνικής κοινωνίας του μέλλοντος. Αυτό πιστεύω πως πρέπει να είναι το όραμά μας.
Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας και δημιουργός του εναλλακτικού περιοδικού Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.com)
